Kraków 2025-06-17

EZT EN57, malowanie.

Opis zdjęcia: EN71-001 to jest pierwszy skład EN71 przekazany przez fabrykę PaFaWag we Wrocławiu, na stan PKP. Pociąg został zbudowany w 1976 roku. W 2024 rok, w PESA Mińsk Mazowiecki, pociąg przeszedł naprawę poziomu P4/5 i przywrócono oryginalne malowanie. Pociąg powrócił do regularnego rozkładu jazdy.

Elektryczne Zespoły Trakcyjne serii EN57 to najliczniejsza seria EZT występująca w PKP, które można było spotkać w każdym rejonie Polski, na zelektryfikowanych szlakach. Prace projektowe nad nowym składem pasażerskim EZT wykonano w okresie 1959–1961, równolegle z pracami na składem EZT EW55, który był przeznaczony dla węzła warszawskiego i gdańskiego. Dlatego składy EN57 i EW55 są do siebie bardzo podobne. Litera „N” w nazwie oznacza niski peron, a litera „W” wysoki peron. Składy różnią się ilością par drzwi w jednym wagonie i stopniami wejściowymi. Dokumentację wykonało Centralne Biuro Konstrukcyjne Przemysłu Taboru Kolejowego Poznań (obecnie OBRPS Poznań). Prototypowy skład EN57 pierwszą jazdę wykonał w grudniu 1961 roku. Produkcję umieszczono we Wrocławiu w fabryce PaFaWag. W fabryce PaFaWag wagony silnikowe miały oznaczenie typ 6B, a wagony sterownicze, rozrządcze typ 5B. Dla wyjaśnienia: EZT EN57 składa się w trzech wagonów, a każdy wagon oparty jest na dwóch wózkach. Pierwszy i ostatni wagon są wagonami tocznymi z kabinami mechanika (maszynisty). Środkowy wagon jest wagonem napędowym; dwa wózki, a w każdym są dwa silniki elektryczne.

Skład EZT EN57 to polska konstrukcja, która była produkowana seryjnie w okresie od stycznia 1962 roku do lipca 1993 roku, czyli przez 31 lat. Skład EN57 to najdłużej produkowany pojazd szynowy na świecie. W 2021 roku, minęła 60-rocznica, kiedy zbudowano pierwszy pociąg, czyli jednostkę elektryczną. Łącznie zbudowano 1 429 egzemplarzy. Inne źródła podają ilość 1 452 egzemplarzy, łącznie z eksportowymi do Jugosławii i cztero-wagonowymi.

Na bazie składu EZT EN57 w fabryce „Pafawag” budowano także jednostki cztero-wagonowe z dodatkowym członem silnikowym, który umieszczono w środku składu. Te pociągi oznaczono EZT EN71. Pierwszy taki pociąg zbudowano w 1964 roku. Pociągi te powstały początkowo dla obsługi trudnego szlaku Kraków – Zakopane. W 1965 roku, tego typu pociągi kupiła Jugosławia. Podobno w Jugosławii pociągi nazywano „Gomułka” od nazwiska Władysława Gomułki (pierwszy sekretarz PZPR), za którego czasów pociągi trafiły na Bałkany.

Generalnie można napisać, że były trzy serie produkcyjne EN57:

Numery seryjne 001 – 130 oraz 601 – 1 113, które otrzymały boki wagonów ryflowane i trzy okna w ścianie czołowej. Ryflowane blachy zwiększają sztywność konstrukcji, tak jak podłużnice w konstrukcjach kadłubów samolotów. Dodatkowo niektóre składy posiadały przedział pierwszej klasy.

Numery seryjne 1 114 – 1 825 mają boki pudeł gładkie i trzy szyby w ścianie czołowej.

Numery seryjne 1 900 – 1 953 mają boki wagonów gładkie i dwie szyby w ścianie czołowej, na wzór EW58. Dodatkowo jest inne wyposażenie kabiny maszynisty, bo nieco inne są zamontowane systemy.

Numery seryjne 2001 – 2075 nadano pociągom po modernizacji według programu SPOT, czyli Sektorowy Program Operacyjny Transport.

Numery seryjne 3001 – 3010 nadano pociągom, które wróciły z krajów byłej Jugosławii i zostały wyremontowane i doposażone.

Eksploatacja składów EZT EN57.

W 80-latach, w pociągach ETZ EN57 zaczęto wprowadzać centralne otwieranie drzwi przez maszynistę, a nie przez kierownika pociągu. Dodatkowo wprowadzono sygnał dźwiękowy-ostrzegawczy zamykania się drzwi.

W 1993 roku, podczas modernizacji budowano także składy, które miały wydzieloną 1 Klasę, w wagonie Rb. Miały tapicerowane fotele lotnicze, zasłonki w oknach i system nagłośnienia. Był także tak zwany przedział barowy z kuchenką, zlewem i lodówką.

Długie lata eksploatacji składów EZT EN57 powodowało, że właściciele poddawali je różnym modyfikacjom. Standardowo od 1989 roku, pociągi były przemalowywane. Tradycyjne malowanie żółto-niebieskie było charakterystyczne dla okresu PRL. Dlatego pociągi nazywano „żółtki”. Nowi przewoźnicy malują pociągi we własne barwy. Obecnie (2021 rok) najbardziej znane w Polsce malowanie to malowanie przewoźnika PolRegio.

Od 90-lat, modernizacja polegała między innymi na dostosowywaniu pojazdów dla osób niepełnosprawnych. Modyfikowano system informatyczny i wprowadzano nagłośnienie. Poprawiano ogrzewanie. Montowano klimatyzacją w kabinach maszynisty oraz w przedziałach pasażerskich. Wymieniano okna na dwuszybowe. Wprowadzano przedziały dla przewozu rowerów.

Dużą zmianą była wymiana silników trakcyjnych na silniki asynchroniczne, które są sterowane poprzez falownik. Silniki te są mocniejsze, bo każdy silnik ma moc 250 kW. Pociąg z takimi silnikami osiąga prędkość do 125 km/h, w porównaniu do 90 km/h, przy poprzednich silnikach o mocy 125 kW.

Z początkiem 90-lat XX wieku, firma PKP przeżywała kolejne kryzysy. Powstała spółka pod nazwą InterRegio. Jej celem było stworzenie szybkich połączeń turystycznych pomiędzy dużymi ośrodkami miejskimi i ważnymi miejscowościami turystycznymi i uzdrowiskowymi. Do obsługi planowano wykorzystać między innymi EZT EN71. Te pociągi planowano zmodernizować.  Planowano wykorzystać także zmodernizowane składy EN57. W lokomotywowni Sucha Beskidzka, przygotowano kilka EZT wyróżniających się miękkimi siedzeniami oraz nowym, bardziej kolorowym; czerwono-białym malowaniem. Pierwszymi pociągami InterRegio był między innymi: „Kasprowy” relacji Kraków – Zakopane i „Giewont” relacji Zakopane – Częstochowa. W Małopolsce kursowały jeszcze pociągi „Rysy”, „Janosik”, „Poprad” i „Dunajec”.

W drugiej połowie 90-lat, kolorowe EN71 zastąpione zostały nowymi jednostkami serii ED72. Pojazd ten wyróżniał się również wygodniejszymi fotelami i przedziałem 1 Klasy. Na Dolnym Śląsku i na SKM również przez długi czas można było zobaczyć EZT odbiegające malowaniem od standardowych wzorców.

Co ciekawe. Wiele podzespołów ze złomowanych pociągu jest wykorzystywane w nowym taborze. Tak dzieje się na przykład z wózkami napędowymi. Również ostoje i szkielety pudeł są wykorzystywane. Czasami, na takiej bazie zbudowane pociągi mają nadal oznaczenie EN57, ale bardzo wysokie numery seryjne. Inne otrzymały zupełnie nowe oznaczenie, a ich wygląd nie zdradza pochodzenia od EN57. Tak na przykład było z pociągami NEWAG 14WE, których zbudowano 9 egzemplarzy, w okresie 2005 – 2009.

W ramach programu SPOT (Sektorowy Program Operacyjny Transport) w okresie 2006 – 2007, zmodernizowano 75 pociągów EZT EN57 i nadano im numery seryjne 2001 – 2075.

W modernizowanych pociągach zainstalowano system antywłamaniowy z detektorami ruchu, 16 kamer, z których podgląd jest widoczny na ekranie w kabinie maszynisty i które nieprzerwanie monitorują wnętrze pojazdu i mają zapis na kartach pamięci.

W 2007 roku, dla SKM Trójmiasto i Kolei Mazowieckich zmodernizowano kilka pociągów do wersji EN57 KM, gdzie znacznie poprawiono układy elektryczne, w tym zamieniono rozruch oporowy na rozruch impulsowy.

W 2008 roku, spółka Koleje Mazowieckie zamówiła modernizację 10 pociągów do wersji EN57 AKM. W pociągach zamontowano silniki prądu przemiennego (asynchroniczne) LK450X6, opracowane przez przedsiębiorstwo EMIT z Żychlina. Nowy silnik ma moc 250 kW, a cały pociąg 1 MW, co znacząco poprawiło parametry trakcyjne pojazdów. Wzrosło przyspieszenie, a prędkość maksymalna została podniesiona do 125 km/h.

Inne samorządy lokalne, jak na przykład województwa łódzkiego, czy wielkopolskiego, także zdecydowały się na modernizacje swoich pociągów EZT EN57. Modernizacja była prowadzona indywidualnie dla każdego podmiotu. Dlatego pociągi otrzymały bardzo różne dodatkowe oznaczenia literowe. Głównie wymieniano silniki na asynchroniczne. Montowano nowe fotele pasażerskie i obłożenia ścian. Zakładano toalety systemu zamkniętego i toalety dla osób niepełnosprawnych. Wymieniano kabiny maszynisty, zakładano nowe czoła pociągu i klimatyzację. Wymieniono drzwi zewnętrzne na odskokowo-przesuwne, które są szczelniejsze. Zamontowano biletomaty i automaty do sprzedaży napoi i słodyczy.

We wrześniu 2017 roku, przewoźnik PolRegio otrzymał pierwszy głęboko zmodernizowany pociąg EN57-2205. Pociąg w ogóle nie jest już podobny do klasycznego EN57, choć ma oznaczenie EN57ALc. Łącznie przebudowano 36 egzemplarzy. Te pociągi przeszły już drugi remont poziomu P5. Remont wykonano w zakładach ZNTK w Mińsku Mazowieckim, który należy do grupy PESA. W zmodernizowanych pociągach układ wnętrza jest jednoprzestrzenny na całej długości i wyposażony w klimatyzację. Siedzenia są lotnicze, dobrze tapicerowane i wygodne. Jest także Wi-Fi dla pasażerów i gniazdka 230 V. W każdym składzie są dwie toalety systemu zamkniętego, a jedna z nich przeznaczona dla niepełnosprawnych i z przewijakiem dla niemowląt. W toaletach są też suszarki elektryczne do rąk.

W 2017 roku, stacjonujący w Przeworsku skład EN57-001, został objęty ochroną konserwatora zabytków i nie zostanie zezłomowany. Stanowi on ważny eksponat w historii Polskiej Kolei.

Malowanie pociągów EN57.

Malowanie żółto-niebieskie.

Początkowo wszystkie EN57 miały barwy żółto-niebieskie. Linia okien była żółta, a dolna część pudła wagonu była niebieska. Drzwi zawsze były żółte, co ułatwiało orientację pasażerom, co do lokalizacji drzwi. O ile kolor żółty zawsze był w jednym odcieniu, to kolor niebieski się zmienił. Początkowo był to kolor jasno niebieski (EN57). Później był to kolor niebieski, a nawet ciemno-niebieski (pierwsze EN71). W 60-latach XX wieku, farby były gorszej jakości, niż obecnie. Ówczesne farby miały tendencję do tracenia kolorów z powodu blaknięcia. Dlatego ciemny kolor z czasem stawał się jaśniejszy.

Opis zdjęcia: EN71-009 został zbudowany w 1976 roku. Był użytkowany w lokomotywowniach: Sucha Beskidzka, Kraków, Bydgoszcz, Kielce, Gdynia. W 2009 roku, pociąg przemalowano na szaro-bordowy. W 2013 roku, pociąg przemalowano w barwy pomorskie; jasno-niebieskie z żółtym pasem na wysokości okien i drugim wąskim poniżej. W 2019 roku, skład zakończył eksploatację i został przetransportowany do Chojnic. W 2024 roku, skład został zezłomowany.

Malowanie pomarańczowe.

Malowanie pomarańczowe pojawiło się początkowo w warszawskim węźle kolejowym. Można było je spotkać także w innych miejscach: Olsztyn, Lublin. 

Malowanie żółto-skośno-niebieskie.

Malowanie żółto-skośno-niebieskie, ściany czołowe żółto-niebieskie, drzwi żółto-niebieskie. Jest to typowe malowanie dla Szybkiej Kolei Miejskiej w Trójmieście, czyli SKM Trójmiasto.

Malowanie kremowo-skośno-czerwone.

Malowanie kremowo-skośno-czerwone, ściany czołowe całe czerwone. Było to malowanie niektórych EZT typu EN57 w węźle Olsztyn. Obecnie nie występuje.

Malowanie bordowo-kremowe.

Malowanie bordowo-kremowe, żółte wstawki na ścianach czołowych. W węźle Łódź było kilka takich pociągów EN57. Stosunkowo szybko zostały przemalowane. Obecnie takie malowanie nie występuje.

Malowanie niebiesko-żółte.

Malowanie niebiesko-żółte, charakterystyczny żółty zygzak na końcach pociągu. Wzór malowania był odwróceniem standardowego malowania żółto-niebieskiego. Ten wzór malowania był stosowany w kilku rejonach Polski i aspirował do bycia standardowym malowaniem po malowaniu żółto-niebieskim.

Opis zdjęcia: Pociąg został zbudowany w 1976 roku. Pociąg był użytkowany w lokomotywowniach: Sucha Beskidzka, Kraków. W 2005 roku, pociąg został przemalowany na barwy niebiesko-żółte. W 2010 roku, pociąg przemalowano na standard szaro-bordowy. Pociąg był eksploatowany do 2017 roku.

Malowanie pomarańczowe z bordowym pasem.

Malowanie pomarańczowe z bordowym pasem, było stosowane na kilku EZT EN57, w węźle Toruń. Obecnie nie ma takiego malowania.

Malowanie pomarańczowo-bordowe.

Malowanie pomarańczowo-bordowe, było stosowane na kilku EZT EN57 w węźle Szczecin. Obecnie nie występuje.

Malowanie czerwone z żółtym pasem.

Malowanie czerwone z żółtym pasem i zygzakiem w przodzie. Drzwi w kolorze żółtym. Otrzymało je tylko kilka EZT, które użytkowano w węźle Bydgoszcz. Obecnie nie występuje.

Malowanie ciemno-niebiesko-kremowe.

Malowanie ciemno-niebiesko-kremowe, ściany czołowe i drzwi czerwone. Można było je spotkać w węźle Katowice. Tylko kilka EZT było tak pomalowanych. Często malowanie to  jest nazywane „Karolinka”. Obecnie nie występuje.

Malowanie bordowo-kremowe.

Malowanie bordowo-kremowe otrzymało kilkanaście EZT w węzłach Katowice, Szczecin, Warszawa. Tak malowane EZT nazywano deLux, bo często posiadały 1 Klasę.

Malowanie kremowo-skośno-czerwone.

Malowanie kremowo-skośno-czerwone, ściany czołowe kremowo-czerwone. Malowanie pociągów przewoźnika InterRegio. Obecnie nie występuje.

Malowanie szare.

Malowanie szare, drzwi pomarańczowe. Kilka pociągów EN57 otrzymało to malowanie. Między innymi pociągi eksploatowane przez województwo świętokrzyskie. Remonty i malowanie zostało wykonane przez Fabrykę Pojazdów Szynowych w Poznaniu.

Malowanie zielono-kremowo-żółte. Koleje Mazowieckie.

Malowanie zielono-kremowo-żółte, kolorowe słoneczka i droga jako wzorki, drzwi żółte. Jest to nowe malowanie EZT należących do Kolei Mazowieckich. Ten wzór malowania otrzymują wszystkie inne i nowe EZT użytkowane w Kolejach Mazowieckich.

Malowanie szaro-bordowe.

Malowanie szaro-bordowe, to był nowy wzór malowania dla wszystkich EZT typu EN57 oraz EN71, we wszystkich Zakładach Przewozów Regionalnych. Za normę przyjęto malowanie EZT EN57-200X. Dach bordowy, kremowy pas nad oknami (lub złoty 1 Klasy), szary pas okien, kremowy pas pod oknami, bordowy dół, kremowy pas ostoi. Drzwi szare. Uchwyty (poręcze) przy drzwiach kremowe. W przedziale 1 Klasy zamontowane nowe fotele tapicerowane tkaniną, ułożone po 3 w rzędzie.

Malowanie „Tygrysie”.

W 2014 roku, dyrekcja Przewozów Regionalnych, zdecydowała o nowym wzorze malowania dla swoich pociągów EZT typu EN57 oraz EN71. W 2016 roku, nowy wzór malowania został wprowadzony także dla zwykłych wagonów osobowych. Planowano przemalować 18 wagonów i 5 lokomotyw. Dla programu remontu i przemalowania pojazdów pozyskano 33 milionów z Unii Europejskiej, z 56 milionów całkowitych kosztów.

Pierwszy nowo pomalowany pojazd to był EZT EN57AL. Nowe malowanie wykonano podczas modernizacji, którą wykonano w ZNTK Mińsk Mazowiecki. W pierwszym roku przemalowano 21 egzemplarzy EZT. Pociągi EZT były eksploatowane w węźle kolejowym; Poznań, Wrocław, Wałbrzych, Jelenia Góra, Kraków. W planach było przemalowanie pozostałych EZT, bez prowadzenia ich remontów. 

Malowanie czerwień, pomarańcz, szary i srebrny.

Nie minęły 2 lata i nastąpiły istotne zmiany organizacyjne (grudzień 2016 rok). Przewozy Regionalne zmieniły nazwę marki przewozowej na PolRegio. Nowy schemat malowania pociągów odzwierciedla zmianę identyfikacji operatora. Pierwszym pojazdem, który zyskał nowe barwy PolRegio była lokomotywa EP07P-2002. Pierwszym EZT, który otrzymał nowe barwy był EN57-2008. Pociąg został pomalowany w ZNTK Mińsk Mazowiecki w czasie przeglądu poziomu P4. Przemalowanie wszystkich pojazdów zaplanowano na okres 30 miesięcy. W nowym schemacie malowania były zamawiane nowe pojazdy. W ciągu pierwszych 12 miesięcy przemalowano około 50 EZT, bez remontu oraz dodatkowo 80 EZT w czasie przeglądu poziomu P4.

Opracował Karol Placha Hetman