Kraków 2024-12-20
Wagony osobowe, kuszetka typu HCP 110A.
Słowo Kuszetka pochodzi z języka francuskiego i oznacza; położyć się spać. Kuszetki były stosowane w Europie od około 1890 roku. Kanwą było wprowadzenie pociągu Orient Expres, który był luksusowym pociągiem, przeznaczonym bardziej do turystyki, jako dobry rodzaj rozrywki i miłego spędzania czasu, niż do transportu. Podstawą były wygodne i eleganckie wagony osobowe, które we wnętrzu miały prywatne pokoje z łazienkami. W dniu 4 października 1883 roku, pierwszy Orient Expres wyruszył z Paryża do Konstantynopola.
Ponieważ sieć kolejowa szybko się rozrastała, powstawały kolejne połączenia, wcale nie takie krótkie. W 1850 roku, podróż z Warszawy do stacji Granica (obecnie Maczki) trwała 10-11 godzin. Aby przyciągnąć podróżnych, firmy przewozowe podnosiły standardy w wagonach osobowych. Na nocnych trasach pojawiły się przedziały z miejscami do spania. Ale była także propozycja dla mniej zamożnych osób; miejsca do leżenia. W rzeczywistości wagon kolejowy z miejscami do leżenia, to jest mniej komfortowa odmiana wagonu sypialnego. Miejsce do leżenia jest przeznaczone do snu tylko w nocy, a w ciągu dnia leżanki są składane i są tylko miejsca do siedzenia.
Polskie wagony sypialne powstały po drugiej wojnie światowej. Na bazie wagonów typu 23W, powstały wagony typu 10A, 11A i 13A. Precyzyjnie, wagony te zaprojektowane były na bazie typu 1A (poprzednie oznaczenie 23W), dla komunikacji nocnej (wagony sypialne) i miały kilka cech charakterystycznych. Na czołach wagonów była zamontowane zasobniki na węgiel kamienny, dla opalania pieca ogrzewczego. W wagonie było 11 przedziałów i dwie toalety na końcach. W rzeczywistości wagon typu 10A był bardziej wagonem z miejscami do leżenia, niż wagonem sypialnym.
W PKP występują wagony kuszetki należące do PKP InterCity, a obsługiwane są przez spółkę WARS. Przedziały w kuszetkach mają zwykle 6 miejsc leżących, lecz w zależności od potrzeb układ leżanek może być zmieniony tak, że przedział staje się 4-osobowy. Wówczas cena miejscówki jest wyższa. Przedziały 4-osobowe nie są dostępne we wszystkich kuszetkach. Wagony kuszetki kursują na dalekobieżnych trasach obsługiwanych w porze nocnej oraz w pociągach międzynarodowych. PKP InterCity wykorzystuje wagony sypialne, głównie o oznaczeniu WLAB10ouz i WLAB10ou, jako kuszetki 3-osobowe. Na przejazd w wagonie typu kuszetka oprócz biletu klasy 2, na daną trasę, według taryfy pospiesznej PKP InterCity, należy nabyć bilet dodatkowy na miejsce do leżenia.
Wagony kuszetkowe wyposażone są zwykle w przedział konwojenta-konduktora, gdzie posiada on zaplecze do obsługi podróżnych; sprzedaży przekąsek oraz napojów zimnych i gorących.
Wagony kuszetki typu HCP 110A.
Pierwszy typ wagonów produkcji Polskiej z miejscami do leżenia, został opracowany w HCP w Poznaniu, w 1968-1969. Prototyp wagonu typu 110A wykonano w 1969 roku. Prawdopodobnie zbudowano dwa egzemplarze prototypowe. W 1971 roku, rozpoczęto produkcję wagonów typu HCP 110A, klasy 1, które były zmodernizowanymi wagonami typu HCP 104A. W takim samym pudle umieszczono 9 przedziałów, szerszych niż w klasie 2, a w każdym z przedziałów było 6 miejsc. Razem 54 miejsca. Wagony miały masę służbową 43 000 – 45 000 kg. Większa masa wagonów wynikała z ich lepszego wyciszenia i ocieplenia.
Produkcja seryjna wagonów kuszetek typu 110A trwała w okresie 1971-1973 oraz 1976-1977. Łącznie wyprodukowano 375 egzemplarzy wagonów typu 110A w trzech odmianach:
Typ 110Aa wyprodukowano w ilości 135 egzemplarzy. Wagon ma ogrzewanie elektryczne oraz parowe. Oznaczenie „Bwxz”. Wózki nie miały możliwości wymiany na granicy z CCCP.
Typ 110Ab wyprodukowano 40 egzemplarzy. Wagon ma ogrzewanie indywidualne wodne z zasilaniem w formie pieca węglowego. Na dachu widnieje komin z płaskich czopuchem. Wagon ma jednoskrzydłowe drzwi przejściowe czołowe. Ponadto wagony wyposażono w możliwość zabudowy sprzęgu SA3 oraz osprzęt do jego obsługi. Wagon wyposażono w wózki typu 7AN. Oba te rozwiązania pojawiły się w związku z przewidywaną obsługą tymi wagonami połączeń po torze 1524 mm, do CCCP. Dlatego kolejarze nazywali je „kuszetka przestawcza”. Stosowano także wózki zmienno-rozstawne typu SUW2000, 2-osiowy typu 25AN/S budowy ZNTK Poznań, które zastosowano w trzech wagonach dla relacji Warszawa – Wilno. W 70/80-latach, wagony typu 110Ab były wykorzystywane między innymi na relacjach Kraków – Kijów i Warszawa – Kijów. Rozpoznawczym detalem dla wagonów typu 110Ab są jednoskrzydłowe drzwi czołowe niespotykane w pojazdach typu 110Aa oraz typu 110Ac. Wagon wyposażono w wózki typu 7AN. W 90-latach XX wieku, wraz ze spadkiem ilości połączeń na wschód, większość wagonów tego typu uległa skreśleniu z ilostanu i zezłomowana. Około 15 wagonów pozostało w ruchu krajowym, na bardzo długich relacjach nocnych, na przykład Gdynia – Jelenia Góra. Pierwotnie wagony typu 110Ab występowały w zielonym (oliwkowym) schemacie malowania. Po 1991 roku, podobnie jak typ 110Ac, były sukcesywnie przemalowywane w kolor błękitny z jasnym kremowym pasem podokiennym. To malowanie obowiązywało od 1988 roku.
Typ 110Ac, zbudowano 200 egzemplarzy. Łącznie wyprodukowano 375 egzemplarzy wagonów typu 110A. Wszystkie wagony kuszetki, były oparte na standardzie UIC-Y. Podstawą było pudło wagonu typu 104A. Wagon kuszetka typu 110Ac był przeznaczony do poruszania się po europejskiej sieci kolejowej według przepisów RIC, bez możliwości zmiany rozstawu na inny niż europejski 1435 mm. Wagony zostały oznaczone serią „Bcwxz”. Wagony te posiadały dwuskrzydłowe przesuwne drzwi na końcach, jak typ 110Aa. W 2017 roku, ostatnie trzy wagony typu 110 Ac skreślono ze stanu.
Wagony kuszetki początkowo były pomalowane na kolor zielony (oliwkowy), typowy w PKP. Na górze boku wagony typu 110Ab pojawiły się białe napisy w Języku Polskim, germańskim i ruskim; KUSZETKA (wagon z miejscami leżącymi), LIEGEPLATZ, Причал. Na wagonach typu 110Ac były napisy; CARROZZA-CUCCETTE, COUCHETTES, LIEGEWAGEN, WAGON Z MIEJSCAMI LEŻĄCYMI, вагон с местoм отдыха.
W 90-latach XX wieku, wagony przemalowano na kolor niebieski. Po powstaniu spółki PKP InterCity wagony zostały przemalowane na kolor niebiesko-biały z pomarańczowym pasem. Drzwi wejściowe pozostawiono białe.
Wagony kuszetki typu HCP 110Aa/Ab/Ac włączono w składy międzynarodowe i dalekobieżne, jak na przykład Przemyśl – Kraków – Katowice – Wrocław – Poznań – Szczecin. Wagony te jeździły także do Moskwy i Kijowa, po szerokich torach, po zmianie wózków wagonowych na szeroki tor.
Dane T-T wagonów typu 110A: Producent HCP. Stosowane oznaczenia Bcwxz, Bc, Bco, Bcd, Bcdu, Bc9, Bc9o, Bc9ou. Długość całkowita 24,50 m. Szerokość 2,883 m. Wysokość 4,05 m. Masa służbowa około 43 000 – 45 000 kg. Prędkość maksymalna 140 – 160 km/h, w zależności od zastosowanych wózków. Typ wózków; 7AN, 4Anc, 4Anc-2, SUW2000. Instalacja elektryczna: prądnica prądu stałego 4,5 kW, napędzana od zestawu kołowego przekładnią kardana.
Opracował Karol Placha Hetman