Żmigród 2025-05-10
Stacja kolejowa Żmigród.
Współrzędne geograficzne: 51.474N 16.901E. Elewacja 89 m.
Miasto Żmigród.
Żmigród to jest miasto położone pomiędzy Wrocławiem i Lesznem, w województwie dolnośląskim, w powiecie trzebnickim, nad rzekami Barycz (Bartsch), Sowina i Sąsiecznica. Miasto jest siedzibą gminy miejsko-wiejskiej Żmigród. Według danych z 2019 roku, miasto liczyło 6 435 mieszkańców i zajmowało powierzchnię 9,49 km2. Elewacja wynosi 85-103 m. Nazwa „Żmigród” pochodzi od staropolskich słów „żmij” (smok) i „gród” (zamek), co znajduje odzwierciedlenie w herbie miasta. Według innych badań, nazwa Żmigród oznacza „Dzwoniący gród”, czyli na wypadek zagrożenia dzwoniono w dzwon, aby mieszkańcy podgrodzia schronili się w murach zamku. Dawna nazwa germańska to Trachenberg, a dawna Polska nazwa: Straburek oraz Stramburek.
Pierwsze wzmianki o osadzie pochodzą z 1155 roku, kiedy to istniała słowiańska osada Zunigrod. Głównym zajęciem ludności było: bartnictwo, rybołówstwo, rolnictwo i wytop smoły drzewnej oraz rud darniowych. Na północny wschód od Żmigrodu i w centralnej części Kotliny Milickiej, przez długi czas rozciągały się tylko bagniste, niezamieszkałe lasy. Osady ludzkie pojawiły się tam dopiero w XVI – XVIII wieku. W 1253 roku, książę Henryk III Biały nadał osadzie prawa miejskie. Miasto było świadkiem wielu historycznych wydarzeń, w tym spotkania w 1813 roku, króla prus Fryderyka Wilhelma III i cara rosji Aleksandra I, podczas którego uzgodniono tak zwany Plan Żmigrodzki w walce z Napoleonem Bonaparte.
W XII wieku, gród został ufortyfikowany, otoczony palisadą, wałem i fosą. Zbudowano dwie bramy, które zlikwidowano dopiero w 1819 roku. Od południa była to Brama Wrocławska, od północy Brama Polska. W okresie 1294–1312 miasto należało do księstwa głogowskiego, a następnie oleśnickiego. Po wygaśnięciu linii książąt oleśnickich w 1492 roku, miasto przeszło we władanie króla czeskiego Władysława Jagiellończyka, który dwa lata później sprzedał je, z okolicznymi dobrami, Zygmuntowi Kurzbachowi. W połowie XVII wieku, polsko-germańska granica językowa przebiegała niedaleko Żmigrodu, na południe od miasta. W Żmigrodzie była dominacja Języka Polskiego. Miasto było niszczone przez wojny i pożary.
W dniu 1 września 1939 roku, germańcy razem z moskalami, rozpoczęli drugą wojnę światową i dużo stracili. W dniu 23 stycznia 1945 roku, sowiecki 11. Korpus Pancerny 4. Armii Pancernej gen. Dymitra Leluszenki zajął Żmigród, który był broniony przez garnizon germański. Miasto zostało zniszczone, z wyjątkiem zamku, który został podpalony przez analfabetów Stalina już po zakończeniu walk. Decyzja wielkich tego świata, po drugiej wojnie światowej, Żmigród został włączony do Polski, a jego germańska ludność została wysiedlona.
W Żmigrodzie znajdują się liczne zabytki, w tym ruiny pałacu Hatzfeldtów z wieżą mieszkalną (1656–1658), kościół świętego Stanisława Kostki (1854–1861) oraz zabytkowy dworzec kolejowy. Zabytkowy jest rynek, kościół parafialny po wezwaniem Świętej Trójcy (1599 roku), wieża wodna, zespół pałacowo-parkowy. Miasto jest również bramą do Doliny Baryczy, regionu znanego z bogactwa przyrodniczego, w tym stawów hodowlanych i rezerwatów przyrody. Znaczną część gminy Żmigród stanowią pola uprawne, lasy oraz stawy rybne, o łącznej powierzchni 1 427 ha. W okresie PRL w mieście funkcjonowało szereg zakładów produkcyjnych, w tym między innymi roszarnia lnu oraz filia wrocławskiego PaFaWag. Obecnie (2025 rok) z zachodniej strony, miasto Żmigród obiega autostrada S5, która dwukrotnie przebiega nad torami kolejowymi LK Nr 271.
Stacja kolejowa Żmigród.
Stacja kolejowa w mieście Żmigród została uruchomiona w 1856 roku, razem z uruchomieniem linii kolejowej Wrocław – Leszno. Początkowo stacja nosiła nazwę Trachenberg. Żmigród dworzec wraz z całą linią kolejową, uroczyście otwarto w dniu 17 października 1865 roku. Na odświętnie ozdobionym dworcu zgromadziły się wówczas: władze miasta, bractwo strzeleckie, delegaci cechów rzemieślniczych i liczna publiczność. W 1896 roku, ułożono drugi tor na tej linii. W dużej dworcowej restauracji była tak zwana Kaisersaal (Sala Cesarska). Nazwa wzięła się od tego, że cesarz Wilhelm II wielokrotnie wysiadał w Żmigrodzie, ze swojego specjalnego pociągu, aby wziąć udział w polowaniach u księcia Hatzfeldta. Większość pozostałych do dzisiaj budynków infrastruktury kolejowej została wzniesiona w okresie 1854-1904, na przykład nieistniejące już żurawie wodne, magazyn, wieża wodna, nastawnia dysponująca, nastawnia wykonawcza (rozebrana).
Budynek dworca został zbudowany według jednego z typowych projektów. Budynek jest kilkubryłowy. Część centrala jest trzy-kondygnacyjna, z ryzalitem, a skrzydła są kolejno, dwu i jednokondygnacyjne. Od strony torowiska jest przybudówka, która mieściła nastawnię. Dworzec został zbudowany z czerwonej cegły i jest przykryty dachami o niewielkim spadku. Budynek jest pozbawiony osobnych ornamentów, a okna są prostokątne. Obecnie w budynku dworca są kasy biletowe, poczekalnia i toalety. Ostatni remont dworca przeprowadzono w 2012 roku. Obecnie budynek jest otynkowany i pomalowany na kolor czerwonej cegły.
Obecnie stacja posiada dwa perony i trzy krawędzie peronowe. Obecny układ torowy powstał w trakcie remontu Linii kolejowej Nr 271 Wrocław Główny – Poznań Główny, która została przeprowadzona w okresie 2012-2016. Od stacji Żmigród prowadzi łącznica do toru doświadczalnego Instytutu Kolejnictwa, znajdującego się 4 km na zachód od Żmigrodu.
Dojście na perony umożliwia tunel, który jednocześnie łączy dwie strony miasta; wschodnią i zachodnią. Tunel dostępny jest dla osób na wózkach, z wózkami dziecięcymi i dla rowerzystów. Nigdy na stacji nie było kładki nad torami, a przejście było w poziomie torów. Ruch kolejowy na stacji był kierowany przez nastawnię „Żd” i „Żd1”. Obecnie ruch kolejowy jest prowadzony przez Lokalne Centrum Sterowania „Żd”. Wieża wodna stoi w południowej części stacji, przy skrzyżowaniu ulicy Wiejska i ulicy Powstańców Styczniowych. W południowej części stacji jest skrzyżowanie drogowo-kolejowe w ciągu ulicy Wiejska. W pobliżu dworca znajduje się pomnik upamiętniający ofiary katastrofy kolejowej, która miała miejsce w dniu 24 lipca 1955 roku. Na placu dworcowym znajdują się przystanki autobusowe, postój TAXI oraz duży parking dla samochodów osobowych. Jest to Żmigrodzkie Centrum Przesiadkowe.
W ciągu ostatnich 10 lat, stacja obsługuje do 2 100 pasażerów w ciągu doby. Ruch osobowy jest obsługiwany przez przewoźników; InterCity, Koleje Dolnośląskie, PolRegio. W dniu 10 maja 2025 roku, ze stacji odjechały 71 pociągi osobowe. Można było pojechać do: Bielsko-Biała Główna, Gdynia Główna, Jelenia Góra, Katowice, Kłodzko Miasto, Kołobrzeg, Kraków Główny, Leszno, Lichkov, Międzylesie, Olsztyn Główny, Poznań Główny, Przemyśl Główny, Rawicz, Szklarska Poręba Górna, Świnoujście, Ustka, Wrocław Główny, Zakopane.
Przez stację Żmigród przebiega LK Nr 271 Wrocław Główny – Poznań Główny oraz dawna linia LK Nr 317 Żmigród – Wąsosz. LK Nr 317 Żmigród – Wąsosz została zbudowana w okresie 1883-1886. Linię zbudowało Towarzystwo Kolei Górnośląskiej. W momencie oddania do użytku linii kursowały trzy pary pociągów, w ciągu doby. Ruch na niej zawieszono w 1960 roku. Rozebranie linii nastąpiło w 1975 roku, na podstawie zarządzenia ministra komunikacji Nr 60 z dniu 9 kwietnia 1975 roku. Część infrastruktury linii, w formie nasypów, wykorzystano dla zbudowania kolejowego toru doświadczalnego.
Tor doświadczalny Instytutu Kolejnictwa znajduje się w odległości około 4 km, od stacji kolejowej. Tor ma charakter badawczy i doświadczalny, służy przede wszystkim testom trwałości i niezawodności pojazdów, systemów, nawierzchni i urządzeń kolejowych. Tor jest jedynym tego typu obiektem w Polsce, jednym z sześciu funkcjonujących w Europie i ośmiu na świecie. Ale w Polsce swój tor doświadczalny posiada także firma NEWAG, o długości 3 km, który służy głównie do testów elektrycznych pojazdów wielosystemowych. Dodatkowo testy pojazdów kolejowych są prowadzone na fragmencie CMK (Centralna Magistrala Kolejowa), głównie testy szybkościowe i pracy pantografów. Budowa toru obok Żmigrodu trwał długo. W dniu 3 września 1996 roku, miał miejsce odbiór techniczny toru, a w dniu 12 września 1996 roku, nastąpiło jego uroczyste otwarcie. Pętla toru ma długość 7 725 metrów, zbudowana jest z odcinków prostych i łuków o promieniach 600, 700, 800 i 900 metrów. Najdłuższa prosta ma długość 1 314 metrów, można na niej uzyskać prędkość 160 km/h. Tor ten służy głównie do testowania różnych rodzajów nawierzchni, dlatego podzielono go na odcinki, na których zastosowano różne typy podłoży torowych, konstrukcje przytwierdzeń i innych elementów składowych nawierzchni. Obiekt umożliwia prowadzenie badań trwałości, niezawodności, wytrzymałości, dynamiki urządzeń i systemów stosowanych na kolei; lokomotyw, EZT, SZT, wagonów oraz poszczególnych systemów.
W dniu 24 lipca 1955 roku (niedziela), o godz. 17:10 pociąg pospieszny Nr 9602 z Poznania do Wrocławia, zderzył się z manewrującą na stacji lokomotywą składu relacji Żmigród – Wąsosz, której maszynista, mimo ostrzeżeń i zakazu dyżurnego ruchu, chciał przed nadejściem pociągu pospiesznego wjechać na inny tor po wodę, ale nie zdążył. Maszynista pociągu pospiesznego z Poznania hamował, ale i tak doszło do katastrofy. Lokomotywa została zniszczona, a w wyniku wykolejenia się dwóch wagonów za nią, życie straciło 9 osób. Ponadto poważniejsze obrażenia odniosło 16 osób, a blisko 50 zostało lekko rannych. Wszystkim poszkodowanym szybkiej pomocy lekarskiej udzieliła kolejowa i wojewódzka służba zdrowia. W akcji ratunkowej odznaczył się oddział wojska, znajdujący się akurat w czasie wypadku na stacji w Żmigrodzie.
Opracował Karol Placha Hetman