Staszów 1-05-2025r.

Stacja kolejowa Staszów.

Współrzędne geograficzne: 50.550N 21.156E. Elewacja 194 m.

Staszów to miasto położone w południowo-wschodniej Polsce, w województwie świętokrzyskim, będące siedzibą powiatu staszowskiego oraz gminy miejsko-wiejskiej Staszów. Przez miasto przepływają rzeki Czarna Staszowska i Desta.

Pierwsze wzmianki o Staszowie pochodzą z 1241 roku, kiedy to wieś została spalona przez Tatarów. W 1525 roku, dzięki Hieronimowi Łaskiemu, miejscowość uzyskała prawa miejskie i stała się prywatnym miastem szlacheckim. Przez wieki Staszów przechodził przez ręce różnych właścicieli, w tym rodów Opalińskich i Czartoryskich. W XVIII wieku, miasto było ważnym ośrodkiem handlowym i rzemieślniczym. Staszów zachował średniowieczny układ urbanistyczny z rynkiem i ratuszem pośrodku. Do najważniejszych zabytków należy kościół świętego Bartłomieja z XIV wieku, który był wielokrotnie przebudowywany. W mieście znajdują się również XVIII i XIX wieczne kamienice oraz ratusz z 1783 roku. W 2025 roku, Staszów obchodził 500-lecie nadania praw miejskich.

Według danych z 2023 roku, Staszów liczył 13 680 mieszkańców. Miasto zajmuje powierzchnię 26,88 km2 i jest podzielone na kilka osiedli, między innymi: Stare Miasto, Golejów, Radzików i Pocieszka. 

Staszów jest położony w południowo-wschodniej Polsce, w województwie świętokrzyskim, w centralnej części Wyżyny Sandomierskiej. Znajduje się: 57 km na południowy-wschód od Kielc (stolicy województwa), 51 km na południowy zachód od Sandomierza. Odległość ze Staszowa; do Tarnowa jest 70 km, do Krakowa jest 116 km, do Warszawy jest 208 km. Elewacja miasta jest w przedziale 180–210 m. Miasto leży nad rzeką Czarną Staszowską, dopływem Wisły. Miasto otoczone jest pagórkowatym krajobrazem, charakterystycznym dla wyżyn świętokrzyskich. Tereny wokół miasta to głównie lasy, pola uprawne i niewielkie wzgórza. W okolicy znajduje się Puszcza Świętokrzyska oraz Zbiornik Chańcza które jest popularnym miejscem rekreacyjnym.

Kolej w Staszowie.

Rejon Staszowa to obszar wyjątkowo zaniedbany komunikacyjnie, do czego przyczynili się moskale, ponieważ teren ten był pod ich zaborem. Także w czasach PRL niewiele rozwinięto sieć dróg kołowych oraz linii kolejowych. Również w XXI wieku, kolejne rządy nie były zainteresowane rozwojem komunikacji w tej części Polski.

Kolej wąskotorowa w Staszowie była istotnym elementem lokalnej infrastruktury transportowej przez ponad 70 lat. Jej historia sięga czasów wielkiej wojny światowej, kiedy to w 1915 roku, wojska austro-węgierskie rozpoczęły budowę linii wąskotorowej, o szerokości toru 600 mm, początkowo jako kolei polowej. W 1917 roku, ukończono odcinek Bogoria – Staszów – Jędrzejów.

Stacja Staszów Wąskotorowy była częścią linii Jędrzejów Wąskotorowy – Szczucin koło Tarnowa Wąskotorowy, która osiągnęła długość 137 km. W 1953 roku, linia została przekształcona na tor, o szerokości 750 mm. Kolejka służyła zarówno do przewozów pasażerskich, jak i towarów, obsługując lokalne społeczności i przemysł. Ostatni pociąg pasażerski przejechał trasę z Bogorii do Staszowa około 1990 roku, po czym kolejka została zlikwidowana. Obecnie (2025 rok) po dawnej kolejce wąskotorowej w Staszowie pozostało niewiele materialnych śladów. Wszystkie zebrane pamiątki, po tej kolejce, można oglądać w Muzeum Ziemi Staszowskiej. Dla miłośników historii kolei wąskotorowych, w regionie świętokrzyskim nadal funkcjonuje turystyczna kolejka „Ciuchcia Ponidzie”, kursująca na trasie Jędrzejów – Pińczów. Choć nie obejmuje ona Staszowa, oferuje możliwość doświadczenia podróży zabytkowym pociągiem w malowniczej scenerii.

Linia kolejowa Nr 70 Włoszczowice – Chmielów.

Linia kolejowa Nr 70 Włoszczowice – Chmielów była jedną z nielicznych zrealizowanych linii kolejowych, która miała wyrównać system kolejowy w Polsce, już po drugiej wojnie światowej. Linia miała odciążyć główne szlaki kolejowe, poprzez stworzenie alternatywnych szlaków. Linia Nr 70 była oddawana do eksploatacji etapami. W dniu 19 lipca 1969 roku, uruchomiono odcinek Włoszczowice – Grzybów, w dniu 31 maja 1972 roku, odcinek Grzybów – Staszów, w dniu 20 września 1973 roku, odcinek Staszów – Chmielów. Nazwa linii uległa zmianie ze względu na zmianę nazwy stacji końcowej. Wcześniejsza nazwa linii to Włoszczowice – Chmielów k/Tarnobrzegu. 

Od samego początku planowano elektryfikację linii kolejowej Nr 70. Elektryfikacja prądem 3 kV DC. W rzeczywistości elektryfikacja nastąpiła kilka lat później. W dniu 26 listopada 1988 roku, zelektryfikowano odcinek Włoszczowice – Rytwiany, a w dniu 21 grudzień 1989 rok, zelektryfikowano odcinek Rytwiany – Chmielów.

Linia Nr 70 ma długość 88,137 km. Linia przebiega południkowo. Obecnie prędkość maksymalna biegu pociągów wynosi 60 km/h. Ruch osobowy był prowadzony do 2013 roku. Jednym z ostatnich pociągów był pociąg relacji Przemyśl – Wrocław i Wrocław – Przemyśl. Obecnie (2025 rok) na linii nie ma ruchu osobowego.

Lina była wykorzystywana do transportu między innymi siarki z kopalni w Grzybowie. Kiedy zamknięto kopalnie, zlikwidowano część stacji w Grzybowie, a także część infastruktury kolejowej na stacjach Raczyce, Chodków i Nagnajów. 

Od 2022 roku, rozważano rewitalizację linii kolejowej Nr 70. Był to program „Zwiększenie przepustowości wybranych linii kolejowych poprzez optymalizację urządzeń sterowania ruchem i układów stacyjnych”. W dniu 17 kwietnia 2024 roku, rozstrzygnięto przetarg na wykonanie części zaplanowanych prac. Na linii jest planowane zwiększenie prędkości biegu pociągów osobowych do 100 km/h. Natomiast w 2025 roku, pod nowymi rządami w Polsce, padła deklaracja zwiększenia prędkości do 120 km/h. W rzeczywistości został anulowany poprzedni przetarg i prace zawieszono. Chodziło o to, aby było tak jak było, czyli aby pociągi osobowe nie wróciły na linię Nr 70. W 2026 roku, planowana jest budowa terminala przeładunkowego na stacji Grzybów i Grzybów LHS, wykonawcą będzie firma Mirbud.

Włoszczowice stacja (0,00 km, elewacja 267 m), początek przy linii Nr 73. Chmielnik stacja (13,65 km, elewacja 258 m). Raczyce mijanka (24,78 km, elewacja 210). Grzybów stacja (39,81 km, elewacja 220 m). Staszów stacja (49,35 km, elewacja 200 m), obok jest stacja LHS, linia kolejowa Nr 65. Rytwiany posterunek (51,58 km, elewacja 199 m), linia kolejowa Nr 75. Strzegomek stacja (62,58 km, elewacja 201 m). Osiek Staszowski przystanek osobowy (70,43 km, elewacja 181 m). Stary Łężek ładownia (80,22 km, elewacja 151 m). Granica wojewódzka świętokrzyskie / podkarpackie (82,67 km). Nagnajów posterunek (84,55 km, elewacja 167 m), linia kolejowa Nr 70a. Chmielów stacja (87,11 km, elewacja 161 m), linia kolejowa Nr 25, 933. 

Stacja kolejowa normalnotorowa Staszów. 

Stacja kolejowa Staszów dysponuje budynkiem dworcowym oddanym do eksploatacji w 1980 roku. Stacja została otwarta 27 maja 1972 roku. W tym dniu, do Staszowa przyjechał pierwszy pociąg osobowy z Kielc. Lokomotywa SM42, plus dwa wagony typu 43A Ryflak. Po elektryfikacji do Staszowa przyjeżdżały pociągu typu EN57. Według zgodnej opinii mieszkańców rejony Staszowa, szlak wytyczono wadliwie. Główną wadą było umieszczenie stacji i przystanków osobowych w znacznym oddaleniu od centrum miast i wiosek.

Na stacji Staszów znajdują się dwa perony i są trzy krawędzie peronowe. Peron 1 jednokrawędziowy znajduje się przy budynku dworcowym i ma długość 250 m. Peron 2 jest wyspowy i jest dwukrawędziowy i ma długość 293 m. Na tym peronie ustawiono 6 wiat przystankowych, ławki i kosze na śmieci. Obecnie (2025 rok) wiaty są zniszczone. Na peronie ustawiono 12 latarni. Nawierzchnia została wykonana z płytek chodnikowych, ale obecnie jest porośnięta trawą i chwastami. 

Dworzec został oddany do użytku dopiero w 1980 roku, jako budynek PKP oraz PKS (Państwowa Komunikacja Samochodowa). Budynek jest dwukondygnacyjny. W budynku była poczekalnia, kasy biletowe kolejowe i autobusowe, kiosk RUCH, bar i świetlica dla uczniów. Na placu przydworcowym był postój TAXI i kiosk spożywczy. W tych czasach, stacja dziennie obsługiwała 200-300 pasażerów. 

Po południowej stronie stacji Staszów znajduje się stacja i terminal LHS. W okolicach Staszowa linia kolejowa Nr 70 przebiega równolegle do linii kolejowej LHS Nr 65.

W 2000 roku, nastąpiło pierwsze duże cięcie połączeń kolejowych. Połączenia ustawiono niekorzystnie dla pasażerów i ograniczano ich liczbę. Stało się niemożliwe pojechanie pociągiem do Kielc, załatwienie sprawy w urzędzie i powrót tego samego dnia. Podróżnym pozostały połączenia PKS. Ale w 2009 roku, dworzec w Staszowie został opuszczony także przez miejscowy oddział PKS. Zostały zamknięte wszystkie punkty usługowo-handlowe w budynku dworca. Budynek zamknięto na wszystkie możliwe kłódki. 

Za czasów rządów Zjednoczonej Prawicy, były plany poprawy systemu kolejowego w Polsce i likwidacji wykluczenia społecznego. Dla mieszkańców Staszowa i innych miejscowości proponowano dwie możliwości dotarcia do CPK (Centralny Port Komunikacyjny). Pierwsza możliwość to było dotarcie do Stalowej Woli i podróży szprychą Nr 6 lub dotarcie do stacji Busko Zdrój i podróży szprychą Nr 7. Ale po dojściu do władzy masonów, folksdojczów i komunistów, w 2023 roku, wszystkie plany trafiły do kosza. Nawet nie zachowały się małe plany połączenia Busko Zdrój – Żabno – Tarnów i Połaniec – Mielec.

W 2024 roku, przez linię kolejową Nr 70 i inne, przemierzył specjalny pociąg. Organizatorem była Turystyka Kolejowa TurKol. Do organizacji przejazdów dołączyły firmy: PKP InterCity, PKP Cargo oraz SKPL i RaiPolska. Pociąg został zestawiony z historycznej lokomotywy i wagonów osobowych. Trasa; Połaniec, Tarnobrzeg, Stalową Wolę, Biłgoraj, Zamość, Hrubieszów Miasto, Przeworsk, Rzeszów, Jasło, Sanok, Łupków, Uherce Mineralne, Kraków, Wadowice, Andrychów i Chabówkę. Była to najdłuższa trasa. Były także krótsze przejazdy, na przykład; Staszów – Połaniec – Staszów. 

Władze miasta Staszowa i innych miejscowości (Oleśnica, Rytwiany) wciąż chcą ożywić ruch pasażerski na linii Nr 70. Planowane jest zbudowanie centrum przesiadkowe. Według planu, wokół dworca miałyby powstać parkingi oraz ścieżki rowerowe. Przewidywany koszt to 20 milionów złotych. Pierwszymi planami byłoby wykupienie budynku dworca w Staszowie. Była propozycja wykupu za 20 % wartości, a 80 % byłaby to darowizna. Władze Staszowa chcą ubiegać się o środki na realizacje projektu z Regionalnego Program Operacyjnego Województwa Świętokrzyskiego. Aby uruchomić połączenie Kielce – Staszów, konieczne jest wydanie 11 milionów złotych oraz 4 miliony złotych na połączenie Kielce – Połaniec. Problem jest skomplikowany, bo linia Nr 70 i 75 są szlakami jednotorowymi i każdy remont powoduje całkowite zamknięcie ruchu. Prace muszą być wykonywane etapami, odcinkami o długości 5-8 km. Obecne prace (2025 rok), które prowadzi PKP PLK, polegają na utrzymaniu przejezdności szlaków.

Opracował Karol Placha Hetman