Spytkowice 2024-11-23

Stacja kolejowa Spytkowice.

Współrzędne geograficzne: 49.995N 19.482E. Elewacja 227 m (744,75 ft). Adres: Spytkowice 34-116.

Wieś Spytkowice.

Spytkowice to wieś położona w województwie małopolskim, niedaleko Wadowic. Znajduje się w powiecie wadowickim i jest siedzibą gminy Spytkowice. Leży na południu Polski, w dolinie rzek Wisła i Skawa. Wieś jest malowniczo położona i ma bogatą historię sięgającą średniowiecza. W Spytkowicach można znaleźć między innymi zabytkowy kościół parafialny oraz inne atrakcje turystyczne, charakterystyczne dla tego regionu Małopolski. Ze Spytkowic jest odległość do: Wadowice 16 km, Oświęcim jest 24 km, Trzebinia jest 25 km, Kraków jest 39 km, Warszawa jest 310 km. Spytkowice geograficznie leżą na Pogórzu Karpackim, przez co te okolice mają liczne wzniesienia i doliny. Z uwagi na bliskość dużych rzek, tutejsze gleby są urodzajne i nadają się do uprawy różnych zbóż, a także warzyw i owoców. W tym rejonie rozwinęła się także hodowla ryb słodkowodnych, z uwagi na liczne naturalne i sztuczne stawy.  Z uwagi na dobrze rozwiniętą w XX wieku sieć komunikacyjną, wielu mieszkańców wsi pracowało w przemyśle w: Krakowie, Skawinie, Oświęcimiu oraz rejonie Chrzanowa, Trzebini i Jaworzna. Przez miejscowość przebiega Droga Krajowa Nr 44; Gliwice – Mikołów – Tychy – Bieruń – Oświęcim – Zator – Skawina – Kraków. Łączna długość drogi wynosi 101 km. Spytkowice liczą około 4 000 mieszkańców (2023 rok).

Pierwsza wzmianka o Spytkowicach pochodzi z 1229 roku, w związku ze zwołaniem w Spytkowicach przez księcia Henryka Brodatego zjazdu książąt piastowskich. Historycznie był to majątek królewski, a potem książęcy. Od 1315 roku, miejscowość należy do księstwa oświęcimskiego. Miejscowość była własnością  rodu Opalińskich, a następnie Myszkowskich. Miejscowość miała prawa miejskie, ale zaborcy pozbawili Spytkowice tych praw. Spytkowice uzyskały lokację miejską przed 1327 rokiem. W 1488 roku, Spytkowice przeszły na własność rodu Myszkowskich herbu Jastrzębiec. Od XV wieku, rozwinęła się tutaj hodowla ryb. Obecnie w miejscowości nadal stoi Zamek Myszkowskich. Zamek został zbudowany w XVI wieku, przez Wawrzyńca Myszkowskiego, kasztelana sądeckiego, w stylu gotycko-renesansowym. Oprócz zamku zachowała się fosa i kamienny most. Cenne jest jego otoczenie, ogrodzenie i drzewostan. Obecnie (2024 rok) zamek należy do Skarbu Państwa. W 2000 roku, otwarto tu ekspozyturę Krakowskiego Archiwum Państwowego. Cennym zabytkiem w Spytkowicach jest kościół pod wezwaniem świętej Katarzyny Aleksandryjskiej. Kościół był wzmiankowany 1325–1327. Obecna świątynia była budowana od 1633 roku, a jej fundatorem był Mikołaja Szyszkowskiego, biskup warmiński. Budowę świątyni ukończony Łukasz Opaliński, podskarbi poznański.

Stacja kolejowa Spytkowice.

Stacja kolejowa Spytkowice została otwarta w 1899 roku, razem z otwarciem linii kolejowej Oświęcim – Zator – Skawina – Kraków Podgórze. Pierwotnie budowa linii była rozpoczęta przez Kolej Lokalną Skawce – Siersza Wodna. Kilka miesięcy później otwarto linię Trzebinia – Spytkowice – Wadowice. Stacja leży w województwie małopolskim, w powiecie wadowickim, w gminie Spytkowice. U szczytu swojego rozwoju w XX wieku, stacja była stacją węzłową. Krzyżują się tutaj dwie LK Nr 94 Kraków Płaszów – Oświęcim oraz LK Nr 103 Trzebinia – Wadowice (obecnie używana częściowo). Obecnie o ile LK Nr 94 jest systematycznie modernizowany to LK Nr 103 pełni obecnie rolę bocznicy na odcinku Spytkowice – Zakłady Chemiczne Alwernia. Dawniej była jeszcze bocznica ze stacji Spytkowice do Zakładów Eksploatacji Kruszywa w Zatorze, adres: ulica Zaskawie 3, 32-640 Smolice. Długość około 3 000 m.

Największy rozkwit stacja Spytkowice notowała w okresie 1945-1990. Na stacji została wybudowana rampa rozładunkowa. W 1948 roku, zamontowano wagę wagonową, o nośności 50 000 kg. Zamontowano skrajnik. Przeprowadzono remont kapitalny wieży wodnej. Na przełomie 50/60-lat XX wieku, zbudowano kładkę nad torami. W planach była budowa małej lokomotywowni dla obsługi elektrowozów i EZT. Ale planów nie zrealizowano.

Przeprowadzono elektryfikacje obu linii kolejowych (LK Nr 94 i 103), na całej długości. Głównym towarem przewożonym pociągami był węgiel kamienny ze Wschodniego Górnego Śląska do elektrowni Skawina. Tak jest do chwili obecnej (2024 rok). W 1970 roku, zelektryfikowana odcinek Kraków Płaszów – Spytkowice, a w 1971 roku, odcinek Spytkowice – Oświęcim. W dniu 30 maja 1982 roku, zelektryfikowana odcinek Trzebinia – Bolęcin. W dniu 25 października 1991 roku, zelektryfikowano odcinek Bolęcin – Spytkowice. W dniu 22 grudnia 1989 roku, zelektryfikowano odcinek Spytkowice – Wadowice.

Obecnie (2024 rok) na stacji Spytkowice pozostał układ z 50-lat XX wieku. Na stacji stoi typowy austriacki budynek dworcowy z czasów uruchomienia LK. Dworzec nie pełni już funkcji kolejowych, ale są w nim mieszkania rodzin kolejarskich. Zewnętrzna elewacja dworca wymaga remontu, ale jest nowy dach, pokryty blacho-dachówką. Część okien jest wymieniona i są w nich firanki. Na budynku są tablice z napisem SPYTKOWICE, a także tablice z rozkładem jazdy. Toaleta jest na zewnątrz w postaci kabiny ToyToy.

W pobliżu dworca, po wschodniej stronie jest nieeksploatowana wieża wodna. Wieża jest w podstawie kwadratowa, zbudowana z czerwonej cegły i otynkowana. Całość przykryta jest dwuspadowym dachem pokrytym ceramiczna dachówką. Na elewacji pozostała krążek i kawałek linki stalowej od wodowskazu. W pobliżu stoi kilka mniejszych budynków kolejowych, w większości nie eksploatowanych.

Na stacji Spytkowice są dwa perony wyspowe, a każdy ma dwie krawędzie peronowe. Perony są średniej wysokości i mają około 0,35 m od główki szyny. Perony mają długość 200 m. Poprzednio perony były dłuższe i miały około 280 mm długości. Ich krawędzie są betonowe, a nawierzchnia jest asfaltowa. Krawędzie są pomalowane na biało i jest namalowana żółta linia ostrzegawcza. Na każdym peron są dwa metalowe zadaszenia typu przystankowego, pokryte blacha trapezową. Pod każdym zadaszeniem jest ławka. Są gabloty z informacją kolejową, system audio, oświetlenie, kosze na śmieci i inne tablice informacyjne. Perony są zadbane. Dawniej był także peron przy budynku dworca. Pomiędzy torem pierwszym od strony dworca a następnym było ogrodzenie, aby pasażerowie nie przebiegali przez torowisko.

Na stacji jest kładka nad torami dla podróżnych, która łączy dworzec z Peronem 1 i Peronem 2. Po ostatnim remoncie kładka jest metalowo – żelbetonowa. Jej nawierzchnia jest antypoślizgowa. Balustrady i zabezpieczenia ochronne przed dotknięciem sieci trakcyjnej są pomalowane na kolor niebieski. Kładka ma osobne oświetlenie. Od strony zachodnie peronów jest przejazd w poziomie szyn, na przykład dla wózków służb kolejowych.

Stacja pełni rolę stacji osobowej i towarowej. Na stacji jest 12 torów przelotowych. Wszystkie tory są eksploatowane. Tory od strony północnej są wykorzystywane dla postoju pociągów towarowych. Wszystkie tory są zelektryfikowane. Była także bocznica z trzema torami, która prowadziła do placu składowego, w zachodniej części stacji. Tory są nieużywane. Od strony wschodniej, do stacji przylega Skład Opału FHU „FIBOR”, która korzysta z toru przelotowego od strony dworca. Rozładunek węgla z wagonów odbywa się przy pomocy dźwigów samojezdnych.

Przez stację Spytkowice przebiegają dwie linie: LK Nr 94 i LK Nr 103. LK Nr 103 Trzebinia – Skawce, dawniej była linią Trzebinia – Wadowice. Do stacji Spytkowice dochodzi do głowicy wschodniej stacji z kierunku północnego. Ten fragment jest nadal eksploatowany do Zakładów Chemicznych Alwernia. Natomiast LK Nr 103 opuszczała stacje Spytkowice przy głowicy zachodniej, odchodząc łukiem w kierunku południowym, po czym niestrzeżonym przejazdem kolejowo-drogowym, przecinała Drogę Krajową Nr 44 (ulica Krakowska). Nadal w ulicy są tory kolejowe. Ten odcinek do Wadowic jest nieużywany, częściowo rozebrany i zdjęta jest sieć trakcyjna.

Na stacji Spytkowice są semafory świetlne. Na stacji są dwie nastawnie: „Sp” od strony wschodniej oraz „Sp1” od strony zachodniej. Obecnie na stacji jest montowane zdalne sterowanie z LCS.

Obecnie stacja Spytkowice obsługuje do 100 pasażerów w ciągu dnia (2023 rok), co jest dużym wzrostem. Ten wzrost liczby pasażerów był związany z uruchomieniem linii SKA2, w ramach Krakowskiej Kolei Aglomeracyjnej. Linia SKA2 łączy Oświęcim – Kraków Główny – Kozłów.

Przystanek osobowy Spytkowice Krępki.

Przystanek osobowy Spytkowice Krępki to jest przystanek osobowy także na terenie miejscowości Spytkowice, w jego wschodniej części, bliżej centrum miejscowości. Od strony zachodniej, do przystanku prowadzi ulica Pagory, która przecina tory kolejowe przejazdem kolejowo-drogowym. Od strony wschodniej ulica ma nazwę Kasztelańska. Obecnie przejazd jest sterowany automatycznie pół zaporami. Stary budynek dróżnika został rozebrany. Miał on numer Pagory 36. Na przystanku są dwa perony jednokrawędziowe, o długości 200 m. Nowe perony zbudowano w 2023 roku. Perony są ustawione naprzeciw siebie. Perony są typu wysokiego, z krawędziowymi szarymi płytami o wymiarach 1 m x 2 m. Płyty mają guziki i żółte linie ostrzegawcze. Są także ścieżki prowadzące. Reszta jest wyłożona szarymi płytkami chodnikowymi, o wymiarach 0,5 m x 0,5 m. Na każdym peronie są dwie wiaty przystankowe z ławkami i spoczynkami oraz dodatkowe ławki i spoczynki. Są kosze na śmieci, gabloty z informacją kolejową, oświetlenie, system audio i ogrodzenie od strony zewnętrznej peronu. Dojście na perony jest poprowadzone chodnikami, które są ogrodzone i mają ścieżki prowadzące. 

Opracował Karol Placha Hetman