Rudna Gwizdanów 2025-05-19
Stacja kolejowa Rudna Gwizdanów.
Współrzędne geograficzne: 51.530N 16.280E. Elewacja 103 m. Adres: Gwizdanów, 59-305 Rudna.
Stacja leży na szlaku kolejowym Legnica – Głogów i powstała w 1871 roku, czyli w czasach pruskich. Obecnie jest to województwo dolnośląskie, miejscowość Gwizdanów, gmina Rudna. Poprzednie nazwy: Raudten (1871 rok), Raudten Queissen (1935-1945), Gwizdanów (1945-1947), Rudna Gwizdanów (od 1947 roku). W 1874 roku, poprowadzono linię kolejową bezpośrednio z Wrocławia. W ten sposób, stacja Gwizdanów stała się stacją węzłową. W 1900 roku, poprowadzono linię kolejową do Polkowic, którą rozebrano w 1974 roku.
Gwizdanów to miejscowość, której historia sięga średniowiecza. Początkowo miejscowość znana była jako Gwizdanovo (1265 rok). Nazwa ta wywodzi się od polskiego słowa „gwizdać”, ewentualnie od nazwiska Gwizdan. W późniejszym okresie, pod wpływem germanizacji, miejscowość nosiła nazwę Queisen, a następnie Queiβen. Po II wojnie światowej, dawna forma Gwizdanów została przywrócona.
W 1289 roku, w dokumencie biskupa wrocławskiego Tomasza, został wymieniony po raz pierwszy, proboszcz parafii w Gwizdanowie, ksiądz Wenzeslaus. Miejscowość stanowiła w tym czasie, własność kościelną, a zarządzał nią biskup wrocławski. Miejscowość była własnością kościelną aż do sekularyzacji Prus w 1810 roku, kiedy wioska została przejęta przez skarb królewski. Obecna świątynia w Gwizdanowie została zbudowana średniowieczu i była zawsze pod wezwaniem Świętej Urszuli (1372 rok). Świątynia była kilkakrotnie przebudowywana. W wyniku reformacji, był to kościół ewangelicki, do 1945 roku, kiedy został ponownie kościołem katolickim. Na cmentarzu parafialnym spoczywają: Katolicy, ewangelicy i prawosławni. Prawosławni to byli Polscy wygadani z Polskich Kresów, w ramach akcji „Wisła”.
W 2022 roku, populacja miejscowości Gwizdanów wynosiła 398 osób. Obszar wsi Rudna położony jest na elewacji 90-110 m. Teren został ukształtowany przez drugie zlodowacenie. Wieś o nieregularnym kształcie, charakteryzująca się luźną i rozproszoną zabudową. Wieś jest jest typowo rolnicza, ale wielu mieszkańców pracuje w przemyśle miedziowym. Przez zachodni obszar wsi, równolegle do linii kolejowej, przepływa rzeka Rudna. W większej odległości, wieś otaczają niewielkie lasy. Powstanie Kombinatu Górniczo – Hutniczego Miedzi, oraz budowa kopalń w Lubinie i Polkowicach spowodowały zmianę struktury źródeł utrzymania mieszkańców. Wielu mieszkańców podjęło pracę w przemyśle, a następnie zmieniło miejsca zamieszkania i wyjechało do pobliskiego Lubina. W pobliżu znajduje się obiekt „Żelazny Most”, w którym gromadzone są odpady przemysłowe.
W XVIII i XIX wieku, w rejonie dzisiejszej gminy Rudna (województwo dolnośląskie) i okolic, powstało wiele rezydencji, pałaców i dworów, należących do arystokracji i ziemiaństwa, w tym również osób powiązanych z Wrocławiem, który był stolicą Śląska i ważnym ośrodkiem polityczno-kulturalnym. W tym czasie, rozwijał się zwyczaj budowania letnich siedzib poza miastem, często w malowniczych rejonach Dolnego Śląska, takich jak okolice Rudna. Dolny Śląsk był gęsto usiany majątkami ziemskimi z pałacami i dworami. Do dziś mówi się o nim jako o „kraju pałaców i ogrodów”. W XIX wieku, modne stały się letnie rezydencje budowane z dala od miejskiego zgiełku, w otoczeniu parków krajobrazowych. Wiele z nich znajdowało się w promieniu kilkudziesięciu kilometrów od Wrocławia. W regionie gminy Rudna (na przykład wsie Chobienia, Naroczyce, Wysokie, Gawrony, Studzionki) istniały pałace i dwory, z których część została zbudowana lub przebudowana właśnie w XVIII–XIX wieku. Przykłady: Pałac w Chobieni – renesansowy, później przebudowywany; znany jako jedna z rezydencji o znaczeniu regionalnym. Pałac w Gawronach – klasycystyczny pałac z XIX wieku.
To dopowiedzenie jest konieczne, aby wytłumaczyć, dlaczego w tak małej miejscowości zbudowano reprezentacyjny dworzec kolejowy. Do budowy dworca dołożyła się arystokracja, aby ułatwić sobie podróż z Wrocławia na wypoczynek. Dworzec został zbudowany według typowego projektu i tego typu dworców na Dolnym Śląsku było kilka. Podobny był dworzec w Zielonej Górze (Grünberg), który już nieistnieje. Budynek dworca reprezentuje typową dla pruskiej architektury kolejowej bryłę, drugiej połowy XIX wieku, która ma formę funkcjonalną, z elementami stylu neorenesansowego. Charakterystyczny jest układ budynku, w którym oprócz głównego holu z kasami biletowymi, była ogromna reprezentacyjna restauracja-poczekalnia, z ogromnymi oknami w kierunku wschodnim i zachodnim. Dodatkowo w południowej części budynku, był tak zwany pokój cesarski, dla najbardziej znacznych gości-podróżnych. Takie pokoje były niemal na wszystkich stacjach pruskich, na przykład Toruń, Piła. Dworzec jest dwukondygnacyjny z częściowym zagospodarowanym poddaszem. Budynek jest postawiony na planie zbliżonym do prostokąta, o wymiarach 64 m x 20 m. Budynek składa się z czterech brył. Patrząc od strony południowej był: 1; pokój cesarski, kuchnia restauracji, mieszkanie restauratora. 2; restauracja i poczekalnia jednocześnie. 3; główne wejście od strony równi stacyjnej i placu dworcowego, kasy biletowo-bagażowe, pomieszczenia służb kolejowych, mieszkanie zawiadowcy stacji. 4; pomieszczenia służb kolejowych, spedycja, telefon i poczta. Budynek zbudowano z czerwonej i czarnej cegły, w taki sposób, aby powstał dekoracyjny wzór. Dekoracyjne są obramowania okien, łuki nad oknami, gzymsy, ryzality z pilastrami. Wszystko wykonano z cegły. Poszczególne bryły dworca zostały przykryte dwuspadowymi dachami z małym spadkiem. Budynek dworca jest historyczny i obecnie jest niedostępny dla podróżnych. Nie ma kas i poczekalni. W budynku mieszkają rodziny kolejarskie. Obecnie (2025 rok) budynek dworca, nie pełni już swojej pierwotnej funkcji, ale zachował wiele oryginalnych elementów architektonicznych, takich jak drewniane stropy, schody, stolarkę okienną i drzwi.
Peron 1 jest peronem wyspowym i ma dwie krawędzie peronowe, ale tor po stronie zachodniej jest torem nieprzejezdnym, z kozłem oporowym. Na peronie jest historyczna, drewniana wiata, która została zbudowana z drewna i jest w dobrym stanie. Wiata ma długość 100 m i nawierzchnia pod nią jest wykonana z historycznej kostki bazaltowej. Reszta peronu, w 2017 roku, otrzymała nawierzchnię z kostki betonowej, a krawędzie wykonano z płyt betonowych o wymiarach 1 m x 2 m. Płyty te mają guziki i żółte linie ostrzegawcze. Obecny Peron 1 ma długość 220 m. Peron 2 jest peronem wyspowym, ale jednokrawędziowy i jest wąski. Peron ma długość 280 m.
Pociągi do stacji Polkowice, w czasach powojennych, odjeżdżały z toru Nr 4 przy Peronie 1. Tutaj są tory nieprzejezdne. Są tutaj trzy tory. Jeden tor przy Peronie 1, drugi tor obrotowy dla lokomotyw i trzeci tor; magazynowy i odstawczy. Za drogą dojazdową do dworca był jeszcze jeden tor, który wykorzystywano także dla pociągów osobowych do Polkowic. Pasażerowie wsiadali od strony ulicy. Był to początek linii kolejowej do Polkowic (0,000 km).
W południowej głowicy stacji, nad torami jest wiadukt metalowy w ciągu DW Nr 323. Wiadukt powstał około 1900 roku i zastąpił przejazd kolejowo-drogowy. Wiadukt ma jedno przęsło kratownicowe, prostokątne i jest nitowane. Długość przęsła wynosi 53 m. Przy ostatnim remoncie wiadukt otrzymał boczne chodniki. Jezdnia jest asfaltowa. Maksymalna wysokość pojazdów nie może przekraczać 3,8 m. Droga wojewódzka Nr 323 to jest droga wojewódzka o długości 64 km, łącząca DW Nr 309 w Lesznie z DW Nr 333 w Szklarach Górnych koło Lubina.
W historii stacji nie było tunelu pasażerskiego, ani kładki nad torami. Była także wieża wodna, która stała w północnej głowicy stacji. Na stacji była trzy-stanowiskowa lokomotywownia z obrotnicą. Budynek został rozebrany, a obrotnica pozostała. Semafory kształtowe zastąpiono dopiero w 2019 roku, semaforami świetlnymi. Od strony południowej jest jedyna nastawnia „RG”. Nastania wykonawcza „RG1” ze strony północnej została zlikwidowana. We wrześniu 2015 roku, firma Zakłady Usługowe Południe, czyli twór wydzielony z PKP, dokonał rozbiórki parowozowni wachlarzowej oraz szeregu budynków położonych pomiędzy dworcem i parowozownią. Wieża ciśnień i pompownia (nieużytkowana od 1998 roku) zostały rozebrane znacznie wcześniej, około 2012 roku. Na stacji była waga wagonowa 40 ton, która była używana do 1991 roku.
Stacja została zelektryfikowana prądem 3 kV DC do 30 sierpnia 1986 roku. Do elektryfikacji wykorzystano główne słupy nośne umieszczone po obu stronach równi stacyjnej. Słupy są kratownicowe i obecnie są pomalowane na kolor niebieski.
Linie kolejowe: LK Nr 273 Wrocław Główny – Szczecin Główny (77,651 km linii). LK Nr 289 Legnica – Rudna Gwizdanów (39,39 km linii). LK przemysłowa Rudna Gwizdanów – Huta Miedzi Cedynia, jest to linia niezelektryfikowana jednotorowa. LK Rudna Gwizdanów – Polkowice. W ruchu pasażerskim wykorzystywana w okresie 1900–1969, a w 1974 roku, linia została rozebrana. Warto dodać, że LK Ścinawa – Rudna Gwizdanów początkowo miała inny przebieg. Przebiegała bardziej prosto, południkowo i nie przechodziła przez stacje Rudna Miasto.
Obecnie (2024 rok) ruch pasażerski nie przekracza 100 osób w ciągu doby. Na stacji zatrzymują się tylko pociągi Kolei Dolnośląskich. W ciągu doby, na stacji zatrzymuje się aż 50 pociągów. Można było pojechać do stacji: Wrocław Główny, Głogów, Zielona Góra Główna, Legnica. W pobliżu jest także przystanek Rudna Miasto.
Opracował Karol Placha Hetman