Częstochowa 2025-08-02
Stacja kolejowa w Częstochowie.
Współrzędne geograficzne: 50.808N 19.121E. Elewacja 249 m. Adres Aleja Wolności 21/23, 42‑200 Częstochowa.
Miasto Częstochowa.
Częstochowa to duże miasto w Polsce w województwie śląskim. Obecnie powierzchnia miasta wynosi 159,71 km kwadratowych. Populacja 217 530 mieszkańców (2020 rok). Częstochowa, pomimo tego że znajduje się w granicach województwa śląskiego, historycznie i kulturowo należy do Małopolski. Miasto położone jest w północnej części województwa śląskiego, nad rzeką Warta. Częstochowa to duży ośrodek przemysłowy, akademicki i religijny. W mieście znajduje się Bazylika Jasnogórska z klasztorem na Jasnej Górze, Ojców Paulinów. W kaplicy znajduje się cudowny wizerunek Najświętszej Maryi Panny otoczonym szczególnym kultem. Lokacja miasta nastąpiła w okresie 1370 – 1377.
PKP Częstochowa.
W Częstochowie znajduje się kilka stacji kolejowych, z których najważniejszą jest stacja Częstochowa, która jest zlokalizowana w dzielnicy Śródmieście, na historycznym szlaku Warszawa – Wiedeń. Pierwszy dworzec kolejowy powstał z chwilą budowy linii kolejowej Warszawa – Wiedeń, w 1846 roku. W swojej historii stacja nosiła nazwę Częstochowa Osobowa. Pierwszy pociąg elektryczny wjechał na stację w 1956 roku. Na stacji jest pomnik techniki w postaci lokomotywy parowej TKt48-151. W 2018 roku, stacja obsłużyła 3 100 000 pasażerów. W 2021 roku, stacja obsługiwała około 6 900 pasażerów na dobę, czyli 2 518 500 osób w ciagu roku.
Na stacji są cztery perony. Peron 1 – Numeracja peronów jest od strony ulicy Marszałek Józefa Piłsudskiego, czyli od strony wschodniej, a nie od strony dworca, który jest od strony zachodniej. Wszystkie perony są zadaszone. Peron 1 składa się z Peronu Nr 1 i Peronu 1A. Peron 1A jest peronem czołowym i z tego peronu rozpoczynają i kończą bieg pociągi w kierunku Górnego Śląska. Peron 1A ma długość 280 m. Peron 1 ma długość 385 m. Peron 2 ma długość 565 m. Peron jest nazywany peronem pielgrzymkowym, bo w zamyśle miały się tutaj zatrzymywać specjalne pociągi z pielgrzymami. Peron 3 ma długość 470 m i przebiega na kształt litery „S”. Peron 4 znajduje się przy dworcu i jest jednokrawędziowy, chociaż w swojej historii był dwukrawędziowy. Peron ma długość 275 m.
Na stacji Częstochowa jest tunel pod torami i peronami oraz kryta kładka nad torami zbudowana jak pasaż handlowy. W rejonie stacji jest także kładka nad torami, która łączy ulicę 1 Maja z ulicą Ogrodowa. Tutaj był kiedyś przejazd kolejowy, który musiano zlikwidować, bo szlabany były niemal cały czas zamknięte. Przejazd zastąpiono kładką dla pieszych o nazwie „Galeria Street”, bo prezentowano tutaj obrazy przedstawiajace czasy PRL.
W rejonie stacji Częstochowa, od strony północnej jest lokomotywownia typu wachlarzowego. W swojej historii miała 11 stanowisk. Obecnie nadal jest użytkowana przez PKP, a obrotnica jest czynna.
W rejonie stacji Częstochowa, od strony południowej jest także lokomotywownia, o kształcie prostokątnym, z siedmioma przejezdnymi torami. Lokomotywownia nadal jest eksploatowana zgodnie z przeznaczeniem.
Dworzec Częstochowa.
Pierwszy dworzec w Częstochowie zbudowano w okresie 1845 – 1846, podczas budowy Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. Miał charakter klasycystyczny. Budynek był dwukondygnacyjny, podpiwniczony, przykryty drewnianym dachem, z niewielkim spadkiem, który był pokryty blachą. W budynku była kasa biletowo-bagażowa, poczekalnia, restauracja. Na pierwszym piętrze były mieszkania. W 1852 roku, zainstalowano na dworcu telegraf. W 1873 roku, dworzec został powiększony, a następnie rozbudowany przez architekta Czesława Domaniewskiego. Około 1905 roku, dworzec został ponownie rozbudowany.
Decyzja o budowie nowego dworca zapadła w połowie 70-lat, gdy miasto zostało stolicą województwa. Ogłoszono konkurs, który wygrał projekt architekta Ryszarda Frankowicza. Dla nowego dworca wyburzono stary dworzec. Jak się okazało wyburzenie starego dworca było zbędne. Potrzeby PKP okazały się znacznie mniejsze. Nowy dworzec rozpoczęto budować w 1989 roku. W dniu 9 listopada 1996 roku, dworzec został uroczyście otwarty. Była to 150 rocznica doprowadzenia kolei do Częstochowy. Jednak już wcześniej, w 1994 roku, oddano do użytku pasaż z poczekalniami nad peronami i torami.
Dworzec ma powierzchnię 3 186 m kwadratowych i kubaturę 41 000 m3. Konstrukcja dachu jest ustawiona na 22 filarach, o wysokości od poziomu terenu 11,50 m i mają średnicę 1 m. Elementem dachu jest świetlik, który przełamuje prostą bryłę.
W dworcu są czynne kasy biletowe, poczekalnie i toalety. Na dworcu, w pasażu nad peronami znajduje się kaplica, w której odprawiane są msze święte. Dworzec jest czyny 24 godziny na dobę. W budynku dworca są trzy kasy PKP InterCity oraz trzy kasy Kolei Śląskich. Są także biletomaty Kolei Śląskich i PolRegio. Skrytki bagażowe znajdują się w holu kasowym. Na dworcu dostępna jest też przechowalnia bagażu, w punkcie ksero. Niektóre lokale usługowe są czynne, inne czekają na najemców. Toalety płatne 4,00 złote, znajdują się na poziomie 0, naprzeciwko wejścia do dworca. W wybranych miejscach jest możliwość korzystania z bezpłatnej sieci Wi-Fi (nazwa sieci: _PKP_WIFI). W dworcu jest lokalna Komenda Straży Ochrony Kolei.
Obok dworca kolejowego jest dworzec autobusowy oraz urząd Poczta Polska. Dworzec jest dobrze skomunikowany z miastem. Są tramwaje, autobusy i TAXI. Są dwa postoje TAXI. Parking przy dworcu jest płatny. Adres: 42-200 Częstochowa, Aleja Wolności 21. Dojście do Klasztoru Jasnogórskiego jest Aleją Wolności, a następnie Alejami NMP. Odległość około 1 800 m.
W okresie 2015-2016, przeprowadzono modernizację poczekalni w pasażu nad torami. Zamontowano ścieżki prowadzące i zamontowano instalacje bezpieczeństwa p/poż. Także w 2016 roku, zmodernizowano perony Nr 1, 1a, 2. Wówczas zamontowano nowy system audio i monitorowy system informacji pasażerskiej. Koszt przeprowadzonego zadania wyniósł 5 milionów złotych.
Nowy dworzec Częstochowa.
Zdecydowano o całkowitej przebudowie dworca Częstochowa. Zakres obecnie (2025 rok) prowadzonej inwestycji obejmuje całkowitą rozbiórkę starego dworca Częstochowa Osobowa, projektu architekta Ryszarda Frankowicza. Zostanie zbudowany nowy obiekt, jako funkcjonujący jako centrum przesiadkowe dla pociągów i autobusów. Prace rozpoczęto w kwietniu 2025 roku, a wykonawcą została firma Texom z Krakowa. Do lipca 2025 roku, został rozebrany pawilon wschodni, od strony ulicy Marszałka Józefa Piłsudskiego. Główny pawilon zachodni, od strony placu Rady Europy, zostanie rozebrany w okresie 2026-2027. Nastąpi to po przebudowie łącznika nad peronami i torami. Nowy dworzec będzie miał mniejszą powierzchnię użytkową, która wyniesie 5 321 m2. Poprzedni obiekt miał łączną powierzchnię 9 000 m2. Nowy obiekt ma się charakteryzować logicznymi ciągami osób, lokalami usługowymi i być dostępny dla osób na wózkach inwalidzkich i osób niewidomych. Obie będzie wykorzystywał odnawialne źródła energii. Będzie nowoczesny system informacji pasażerskiej. Kosz inwestycji ma wynieść 119 milionów złotych.
Przez stację PKP Częstochowa przebiegają linie kolejowe:
Linia kolejowa Nr 1 Warszawa Zachodnia – Katowice. Do wielkiej wojny światowej należała do Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. Została uruchomiona w latach 1845 – 1847. Linia ma obecnie długość 316,066 km. Linia jest dwutorowa i zelektryfikowana.
Linia kolejowa Nr 700 Częstochowa – Częstochowa Stradom. Linia jest jednotorowa, zelektryfikowana. W rzeczywistości jest to łącznica między dwiema dużymi stacjami kolejowymi w Częstochowie. W 2015 roku, wykonano remont linii. Linia ma długość 2,542 km. Prędkość biegu pociągu wynosi do 50 km/h.
Linia kolejowa Nr 701 Częstochowa – Kucelinka. Jest to jednotorowa linia zbudowana w 50-latach XX wieku i łączy Częstochowę z posterunkiem odgałęźnym Kucelinka. W dniu 29 grudnia 1973 roku, linia została zelektryfikowana.
Układ torowy w Częstochowie.
Układ torowy w Częstochowie w XIX wieku był ograniczony wyłącznie do szlaku Warszawa – Wiedeń i kilku bocznic kolejowych. Ale na przestrzeni kolejnych lat został rozbudowywany.
W ostatnich latach swojej działalności spółka Droga Żelazna Warszawsko – Wiedeńska rozpoczęła dużą inwestycję budowy szlaku Herby – Kielce, o długości 134 km. Była to ostania duża budowa w zaborze rosyjskim przed wielką wojną światową. Do budowy linii dążyli przemysłowcy germańscy, którzy mieli udziały w szlaku Warszawa – Wiedeń. Mieli oni także udziały w Kolei Prawego Brzegu Odry (ROUE). Granica między zaborem pruskim i ruskim, przebiegała w rejonie miejscowości Herby, a dokładnie Herby Pruskie i Herby Ruskie. W 1892 roku, pod strony pruskiej zbudowano szlak Lubliniec – Herby Pruskie, o rozstawie 1 066 mm. Wkrótce szyny zostały przekute na normalnotorowe 1 435 mm. W zaborze rosyjskim w 1903 roku, uruchomiono szlak Stradom – Herby Ruskie, o rozstawie 600 mm. Moskwa zarządała rozstawu 1 524 mm i szlak Kielce – Częstochowa – Herby Ruskie wykonano w takim rozstawie. Szlak był odgałęzieniem od linii Drogi Żelaznej Iwangorodzko (Dęblin) – Dąbrowskiej. Tak powstała Kolei Herbska, w 1911 roku.
Budowa Kolei Herbskiej wymagała wykupienia linii wąskotorowej Stradom – Herby Ruskie. Pomiędzy Herbami Pruskimi, a Herbami Pruskimi zbudowano łącznicę normalnotorową. Szlak Kolei Herbskiej przez Częstochowę przechodził innym śladem niż obecnie. Od stacji Częstochowa Stradom biegła na wschód wzdłuż ulicy: Rzeźnicka, Niska, Prosta i łukiem w lewo do stacji towarowej. Zachował się most nad rzeką Stradomka. Stacja osobowa była między ulicą Bór i Równoległa, gdzie obecnie jest pas zieleni. Dalej tor przebiegał przez teren obecnego centrum handlowego VENDO PARK. Następnie przez: Aleję Niepodległości, Drogę Krajową Nr 1, do stacji towarowej. Jeszcze do dzisiaj, po torowisku, zostały zielone tereny. Dalej szlak Lubliniec – Kielc przebiegał przez miejscowości Zawodzie – Dąbie, Mirów do stacji Kusięta Nowe. Zachował się most kolejowy Kolei Herbskiej przez Wartę.
W 1905 roku, wykonano połączenie szlaków Warszawa – Wiedeń ze szlakiem Stradom – Herby. Pierwszym połączeniem była łącznica wzdłuż obecnej ulicy Tadeusza Boya-Żeleńskiego oraz częściowo Alei Bohaterów Monte Casino. Łącznica skomunikowała stację Częstochowa ze stacją Stradom. Tutaj gdzie obecnie jest nietypowe skrzyżowanie (Janusza Korczaka, Juliusza Słowackiego, Bohaterów Monte Casino) była osobowa stacja kolejowa. Potocznie nosiła ona nazwę Częstochowa Pierwsza. Łącznica miała normalnotorowy rozstaw szyn.
Jak tylko wybuchła wielka wojna światowa, gerameńcy przekuli tory na szlaku Lubliniec – Kielce, na rozstaw 1 435 mm.
Po drugiej wojnie światowej przełożono układ torowy Kolei Herbskiej w Częstochowie. Po drugiej wojnie światowej przełożono szlak Kolei Herbskiej od stacji Częstochowa Stradom do stacji Kusieta Nowe. Teraz ze stacji Częstochowa Stradom, linia skręca w prawo w kierunku południowym. Linia przebiega pod Drogą Krajową Nr 43. Następnie łukiem w lewo skręca w kierunku wschodnim. Linia przechodzi pod ulicą Bohaterów Katynia i dalej pod Drogą Krajową Nr 1 (Aleja Wojska Polskiego), Dalej krzyżuje się i łączy z Linią Kolejową Nr 1, mija kanał Warta i rzekę Warta, przez most Żelazny. Tych mostów kratownicowych jest aż pięć, bo jest tu pięć torów. Każdy tor ma własny most. Dalej jest posterunek PKP Kucelinka, gdzie w rozjazdach tory się krzyżują. Tu odchodzi tor do stacji towarowej Częstochowa Mirów. Linia biegnie dalej wciąż w kierunku wschodnim.
Ruch osobowy PKP Częstochowa:
Częstochowa jest dobrze skomunikowana z resztą kraju. Dane ze stycznia 2023 roku. Jest 86 pociągów w ciągu doby. Z Częstochowy można dojechać do: Białystok – InterCity „Nałkowska”, InterCity „Pilecki. Bielsko Biała – InterCity „Daszyński”, „Hutnik”, „Kormoran”, „Pilecki”. Busko Zdrój – 1 pociąg PolRegio. Gdynia – 1 pociąg InterCity „Hutnik”, 3 pociągi TLK „Karpaty”, „Doker”, „Flisak”. Gliwice – 19 pociągów Kolei Śląskich. Katowice – 3 pociągi TLK „Chemik”, „Doker”, „Flisak”. Kielce – 4 pociągi PolRegio. Kraków – InterCity „Reymont”. Krynica Zdrój – TLK „Karpaty”. Lubliniec – 8 pociągi Kolei Śląskich i 1 pociąg PolRegio. Łazy – 1 pociąg Kolei Śląskich. Łódź Fabryczna – 4 pociągi PolRegio i 1 pociąg InterCity „Reymont”. Namysłów – 1 pociąg PolRegio. Olsztyn – 2 pociągi InterCity „Skarbek”, „Kormoran”. Piotrków Trybunalski – 1 pociąg PolRegio. Płock – TLK „Chemik. Racibórz – TLK „Skarbek”. Radomsko – 6 pociągów PolRegio. Szklarska Poręba Górna – 2 pociągi TLK „Karkonosze”, „Orzeszkowa”. Tychy – 5 pociągów Kolei Śląskich. Warszawa Gdańska – InterCity „Oleńka”, TLK „Orzeszkowa”. Warszawa Wschodnia – 2 pociągi InterCity „Fredro”, „Daszyński” oraz TLK „Karkonosze”. Włoszczowa – 2 pociągi PolRegio. Wrocław Główny – 3 pociągi InterCity „Fredro”, Nałkowska”, „Oleńka”. Zakopane – TLK „Karpaty”.
Opracował Karol Placha Hetman